پاسخ به دینا رورباکر

پای چوبین مداخلات امریکا در مسائل هویتی منطقه

دیپلماسی ایرانی - شهریور 1391

«کلیه کشورها باید صادقانه و جداً مفاد منشور ملل متحد، اعلامیة جهانی حقوق بشر و این اعلامیه را براساس برابری، عدم دخالت در امور داخلی کلیه کشورها و احترام به حقوق استقلال کلیه ملت ها و تمامیت ارضی آنها مراعات کنند».

بند ٧ اعلامیه استعمارزدایی 1960

یک فرمول بسیار کلاسیک و همیشگی در سراسر جهان برای ایجاد پویش های قومی وجود دارد. ابتدا یک "زبان شناس یا مورخ" به کشف و خلق یک گروه زبانی در منطقه ای خاص دست می زند، سپس یک "روزنامه نگار" این مفهوم زبانی را در معنای نژادی آن به کار می برد و آخر از همه یک "سیاست مدار" از ملیتی واحد بر اساس زبانی مشخص، صحبت می کند که باید به استقلال برسد.

اکنون مدت ها است که پس از فروپاشی شوروی جنبش ها و پویش های قومی بار دیگر از شیشه رها شده اند. سراسر قفقاز و آسیای میانه و اروپای شرقی تحت تاثیر فروپاشی شوروی مرزبندی های خونین قومی را تجربه کردند.

آخرین بار در اواخر قرن بیستم چنین بسیج ها و بلوک بندی های قومی در اروپا شکل گرفته بود. آن چه به عنوان مسئله ملیت ها از آن نام برده می شود محصول همان دوران و استفاده مارکسیست-لنینیست ها از این ظرفیت است. در این معنا ملیت ها همان خرده ملت ها یا ملت های بالقوه ای بودند که آماده تبدیل به یک ملت تمام عیار به شرط تشکیل دولت ملی ویژه خود بودند. این یکی از متداول ترین معنای واژه ملیت در عالم سیاست و نه در معنی حقوقی آن است.

 بعد از جنگ اول، ایران نیز از این تقسیم بندی ها مصون نماند. بلشویک ها ملیت های زیادی در ایران کشف کردند. ملیت هایی که لابد به دلیل رشد ناکافی شعور ملی به وجود خود آگاه نبودند و خود را وابسته به ملت ایران می دانستند. از نظر بلشویک ها این آگاه سازی می بایست از طریق کمونیست ها و سوسیالیست ها به خلق ها منتقل شود. این گونه بود که ایران نیز به ملیت های مختلف تقسیم شد. امروزه فعالان قومی در ایران تمامی این سابقه را از یاد برده اند و اطلاعی از چگونگی پیدایش ترم "ملیت ها" ندارند (برداشتی سطحی و عوامانه از مفاهیم جامعه شناسی و علم سیاست نتیجه جز این نمی تواند داشته باشد) به این دلیل با مترادف دانستن ملیت و ملت اغلب از لفظ «ملت های ایران» استفاده می کنند. در طول تاریخ معاصر ترم ملیت ها و خلق های ایران به وفور از سوی فعالان سیاسی چپ، چه در مقالات و چه در جزوه های تئوریک ِ معمول آن دوره مورد استفاده قرار گرفت.

به همین دلیل بود که نسل اول فعالان قومی در ایران (بعد از فروپاشی شوروی) از میان کمونیست های سابق برخاسته بودند. کمونیست هایی که آموزش های تئوریک زیادی در این خصوص دیده و می توانستند بخشی از نیروهای سیاسی را با استفاده از گفتمان التقاطی سوسیالیسم و ناسیونالیسم ِ حاشیه ای جذب کنند. پان آذریسم از آن رو با پان ترکیسم متفاوت است که آمیخته ای از ملی گرایی حاشیه ای (قومی) و سوسیالیسم است، در صورتی که پان ترکیسم در معنای واقعی نسبت نزدیکی با سرمایه داری و ضدیت با کمونیسم و سوسیالیسم دارد. در دهه شصت و هفتاد تقریبا همه معدود فعالان قومی در شمالغرب، کمونیست های سابقی بودند که به نوعی خود را ادامه دهنده مسیر پیشه وری می دانستند. در سال های بعد، جهانی سازی و گسترش ارتباطات، پویش های قومی را نیز تحت تاثیر قرار داد و موجب فاصله گیری آنان از گفتمان چپ شد با این حال میراث نظری که نسل پیشین حامل آن بود مجددا به قومیت گرایان جدید منتقل شد.

بخش بزرگی از مولفه های گفتمان قومی در سراسر جهان مشترک است. همه آن ها معتقدند که نمایندگان یک ملت ستمدیده اند که سرزمین شان مورد اشغال و استعمار قرار گرفته. از اسپانیا تا کردستان ترکیه، از خوزستان تا آذربایجان و چچن همین کلید واژه ها تکرار می شود: ستم ملی،حق تعیین سرنوشت،ملت تحت استعمار،شونیسم و...

هم اکنون دهها جنبش قومی در جهان وجود دارد. در انگلستان،در فرانسه، در اسپانیا،در کانادا،در روسیه و دهها کشور آفریقایی و آسیایی دیگر. اما دولت ها دستکم در ظاهر امر هیچ گاه به وضوح از این جنبش ها حمایت علنی نمی کنند مگر در صورت نقض بنیادین حقوق بشر اما پشت درهای بسته و روی میز استراتژیست ها و سیاست گذاران اوضاع جور دیگری است. در این عرصه جایی برای حقوق و دموکراسی نیست. آن چه واقعیت دارد منافع ملی کشور ها است.

مسائلی مانند هویت،حقوق بشر و رعایت حقوق اقلیت ها هر چند به صورت ذاتی اهمیت دارد ولی در فضای فکری که استراتژیست های غربی در آن سیر می کنند تنها می تواند پوششی باشد برای خط کشی های قومی یا ایجاد بحران در یک منطقه.

اگر با دقت به جغرافیایی که جنبش های قومی جدایی خواه در آن فعالیت می کنند نگاه کنیم خواهیم دید،تنها جنبش هایی مورد حمایت قرار می گیرند که حامل منافعی خاص برای کشورهای صاحب نفود و قدرت باشند. برای نمونه جنبش قومی چچن نه در بعد رسانه ای و نه در بعد سیاسی مورد توجه نیست.ظاهرا غرب و روسیه در این خصوص به توافق رسیده اند که حوزه روس ها فعلا از این امر برکنار باشد. در نتیجه با وجود جنگ داخلی و خونین حمایت زیادی از جنبش جدایی طلبی چچن صورت نگرفت.

در غرب قفقاز گروه قومی کوچکی به نام "آجار" زندگی می کنند که گاه و بیگاه از مسئله آجارستان و حقوق ملی این منطقه سخن به میان آورند. اقلیت آجار در منطقه "باتومی" ساکن اند. ساحلی که این روزها مقصد بسیاری از ایرانی ها است ولی تقریبا هیچ مسافر و ناظر وجود مشکله قومی در باتومی را احساس نخواهد کرد.

 تقریبا هیچ کشور مهمی از "مسئله آجار" حمایت نمی کند. کسی نمی خواهد منافع سرمایه داران بزرگی که در این منطقه توریستی و پولساز انباشت شده را تهدید نماید. بحران ها و شکاف های قومی بین چینی ها و مالاها در مالزی برای کسی اهمیت ندارد مگر این که امنیت سرمایه را به خطر بیاندازد. پس اصولا محلی از اعراب برای چنین مسئله ای در رسانه ها نیست. مسئله قومی جزیزه کُرس در فرانسه نیز به همین نسبت مورد بی توجهی است حتی اگر خشونت قومی مسلحانه تا حد ترور وزیر و استاندار را تجربه کرده باشد. مصلحت ها و دلایل در هر منطقه متفاوت است. برخی مناطق فاقد اهمیت استراتژیک هستند و برخی دیگر در حوزه کشوری قدرتمند و صاحب نفوذ.

کدامیک از جنبش های قومی مورد حمایت اند؟

بی شک هر جنبش قومی قابل اعتنایی که در خاورمیانه ظهور و بروز یابد برای استراتژیست ها اهمیت دارد. برای مثال نواحی کردنشین شمال عراق دارای اهمیت ژئوپلتیک و هیدروپلتیک هستند. بحران آینده جهان بحران آب ها است و این منطقه علاوه بر نفت، دارای ذخایر و موقعیت آبی است.حاشیه دریاها نیز چه دریای مازندران و چه خلیج فارس، اهمیت دارد. کشور های جدید و کوچک در مناطق نفت خیز و یا حاشیه دریاها و گذرگاه ها به وجود می آیند. اگر به مناطقی که گروه ها و سازمان های جدایی طلب یا استراتژیست ها طراحی می کنند نگاهی اندازیم خواهیم دید که مرزبندی های قومی جدید که می تواند به صورت بالقوه هر یک کشوری باشند، به نحوی طراحی می شوند که فاقد منابع قدرت یعنی جمعیت،منابع معدنی و انرژی،دست رسی به آب های آزاد و... می باشند. هر یک از مناطق دست کم یکی از این منابع را می تواند در اختیار داشته باشند. برای نمونه کردستان خیالی دارای منابع نفتی است اما جغرافیای آسیب پذیری دارد. بلوچستان خیالی به آب های آزاد دسترسی دارد ولی فاقد منابع انرژی است.

 در این میان شمالغربی ایران اهمیت وافری دارد. شمالغرب ایران (آذربایجان) با پنج منطقه مهم همسایه است: ترکیه،جمهوری ارمنستان،جمهوری باکو، نخجوان و قراباغ. جمهوری باکو فاقد مرز زمینی با منطقه نخجوان است. کافی است ایران مسیر زمینی کامیون های این کشور را مسدود کند. در اینصورت وضعیت هر دو منطقه بسیار متزلزل خواهد شد. منطقه ای که با سه کشور مهم و دو منطقه بحرانی و حساس همسایه باشد، اهمیتی فوق العاده در معادلات استراتژیک خواهد داشت.  هر دولتی که این منطقه (آذربایجان) را اداره کند دارای ابتکار عمل خواهد بود، ولی اگر این دولت، نوپا و جدیدالتاسیس و فاقد تجربه مدیرتی باشد، صد البته که به کمک ها و مشاوره و یا مداخله قدرت های دیگر محتاج خواهند بود!

نفت،انرژی ، نزدیکی و تسلط بیشتر به دریا و مناطق راهبردی

 هیچ جنبشی بهتر از جنبش های قومی با آن خصلت غیر عقلانی،هیجانی و غریزی نمی تواند جوامع را ملتهب کند. اگر کشور-دولتی در خاورمیانه واقع شده باشد ناچار است حتی شب ها با چشم باز بخوابد زیرا اگرچه نژادپرستی ساختاری در اروپا و امریکا سبب ساز نقض حقوق بشر شمرده نمی شود ولی دستگیری چند تروریست مسلح مرتبط با گروه های قومی در عین حمل و نقل بمب جهت کشتار انسان ها خوراک مهمی برای رسانه هاست. عبور چند سرباز القاعده یا طالبان از مرزهای ایران که در بسیاری موارد به دلیل وسعت زیاد قابل کنترل نیست، می تواند حمایت ایران از تروریسم محسوب شود اما استقرار احزاب تروریستی مانند خلق الاحواز،جنبش به اصطلاح دموکراتیک الاحواز و... در انگلستان و کانادا و همین طور تشکیل و کنترل گروه های مسلحانه در این ممالک، حمایت از تروریسم نیست!

بسیاری از سایت های موسوم به جنبش الاحواز تصاویر و فیلم های بمب گذاری خود در خوزستان را با افتخار در سایت اینترنتی رسمی قرار داده اند. این افراد اغلب ساکن انگلستان و کانادا هستند و با نمایندگان و سیاست مداران این کشورها دیدارهای رسمی دارند. پرسش این جا است که آیا این گروه ها مشمول قوانین ضد تروریسم انگلستان،کانادا و امریکا نیستند؟

آیا اقدامات بی.بی.سی فارسی و صدای امریکا در دعوت از میهمانانی که به وضوح به تبلیغ تنفر قومی و نژادی اقدام می کنند و جالب تر از همه عدم دعوت از کارشناسی مخالف، قوانین رسانه ای و ضد تروریسم ایالات متحده و انگلستان را نقض نمی کند؟

مسئله این جا است که هنگامی که پروژه ای شبیه خاورمیانه بزرگ یا هر چیزی مانند آن برای تغییر جغرافیای سیاسی منطقه و ایجاد کشورهای کوچک ایجاد می شود، حقوق بشر و حقوق بین الملل نیز فراموش می شود.

اصل عدم مداخله و خدشه ناپذیری مرزها از اصول هفتگانه حقوق بین الملل محسوب می شوند. ولی سوال اینجا است که یک نماینده کنگره امریکا تا چه اندازه با قوانین و مقررات بین المللی آشنایی دارد؟ پاسخ این سوال هر چه باشد از نظر نگارنده کوچک ترین اهمیتی ندارد. آن چه در یک ماه گذشته از "دینا رورباکر" شنیده ایم را سال ها است در عمل می بینیم. اگر زمانی اتحاد جماهیر شوروی تحت عنوان «مسئله ملی» به تشکیل جنبش های قومی در بسیاری از مناطق و از جمله در ایران دست می زد، امروز بخش هایی از دولت امریکا به ویژه در پنتاگون و لابی جمهوریخواه و گاه دموکرات چنین برنامه ای را پیگیری می کنند.

اما به دو دلیل سیاسی و تاریخی دولت امریکا آخرین دولتی است که می تواند در خصوص اقلیت ها و قومیت ها آن هم ایران (به طور اخص) به این شکل اظهار نظر کند. دلیل سیاسی را در همین سال نزدیک باید جستجو کنیم.

در سال 2007 اعلامیه حقوق بومیان به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسید که ضمن آن برای "مردمان بومی" یکسری حقوق، از جمله "خودمختاری" پیش بینی شده بود. تنها سه کشور به این اعلامیه جهانی که بخشی از آخرین مراحل فرآیند حقوقی استعمارزدایی بود، رای منفی دادند، امریکا و کانادا در صدر این لیست کوتاه قرار داشتند. کشوری که از شناسایی حقوق ویژه در خصوص بومیان (با آن  جمعیت محدود و غیر خطرناک) که صاحبان اصلی امریکا محسوب می شوند سرباز زند، چطور می تواند در خصوص جدایی یک منطقه در قاره ای دیگر اینچنین اظهار نظر کند؟

دلیل تاریخی را نیز باید در پایان جنگ جهانی دوم دید. هنگامی که نیروهای ارتش سرخ شمال ایران را تحت اشغال خود داشتند و با پوششی که از طریق فرقه دموکرات آذربایجان و شاخه آذربایجان حزب توده به وجود آورده بودند، در صدد تجزیه آذربایجان از ایران برآمدند. در این دوران دولت امریکا در کنار ایران بود و این یک تجربه تاریخی مهم برای دو کشور محسوب می شود.

نخستین مصوبه شورای امنیت در خصوص اشغال ایران صادر گردید. همچنین دولت امریکا نیز در خصوص خروج نیروهای ارتش سرخ از ایران به دولت شوروی اولتیماتم داد.

 دینا رورباکر اتفاقا باید بهتر از هر کسی در خصوص رویکرد دولت ایالات متحده در خصوص بحران آذربایجان (1324-1325) آگاهی داشته باشد. نماینده های دولت وقت امریکا در آن سال ها به ویژه در کنسولگری این کشور در تبریز و تهران سرگرم فعالیت هایی برای ایجاد شکاف میان قاضی محمد و پیشه وری بودند. هدفی که در نهایت بدان رسیدند. گزارش های دولت انگلستان و امریکا بعد از خروج نیروهای ارتش سرخ و نجات آذربایجان در 21 آذر حاکی از رضایت مردم آذربایجان از این رویداد است.

نگارنده به آقای رورباکر و مشاورانش پیشنهاد می کند تا در آرشیو سال های 1946 به گزارش های کنسولیار «جرالد اف.بی دوهر» در تبریز که برای سفارت امریکا ارسال می شد مراجعه نمایند. همین طور مطالعه گزارش "کلنل پایبوس" وابسته نظامی بریتانیا در ایران که بلافاصله بعد از 21 آذر به منطقه آذربایجان سفر و گزارش هایی را از منطقه تهیه کرده است برای آقای رورباکر مفید خواهد بود.[1] این گزارش محرمانه به تاریخ 15/1/1947 و شماره 264 از طرف سفیر وقت امریکا در تهران به وزیر خارجه این کشور ارسال شده است. یکی از مهم ترین بندهای این گزارش حاوی این مطلب است که بعد از فرار پیشه وری و نجات آذربایجان:

«بند یک: درفاصلة فروپاشی تشکیلات فرقة دموکرات آذربایجان تا ورود نیروهای دولتی در 13 دسامبر / 22 آذر حدود سیصد نفر از دموکرات های سابق توسط مردم خشمگین کشته شدند. حدود سی درصد  آن ها قفقازی یعنی از اتباع شورویب ودندکه شناسنامة ایرانی نداشتند.  بند دوم: از ورود ارتش به بعدکشتاری صورت نگرفت ».[2]

معروف است که اغلب سیاستمداران امریکایی بر خلاف سیاستگذاران این کشور سطح هوشی و اطلاعات سیاسی و تاریخی اندکی دارند. به این دلیل نگارنده انتظار ندارد تا فردی مانند رورباکر در خصوص رفرندام پیرامون وضعیت آذربایجان سخنی بهتر،منطقی تر و حقوقی تر از این مطرح کند. اما باید به ایشان گوشزد نمود : اولا برای احراز نظر مردم آذربایجان نیازی به رفراندم نیست. اگر آذربایجان خواستار جدایی از ایران و الحاق به قفقاز بود در زمان اشغال ایران توسط ارتش سرخ این اراده را نشان می داد. بی شک مبارزه و انتقام از عناصر فرقه دموکرات پیشه وری توسط خود مردم آذربایجان - وابسته به شوروی- که در گزارش وزارت خارجه ایالات متحده نیز بر آن تاکید رفته، می تواند پیام مشخصی را برای دولت امریکا و برخی از دوستانش در ایران داشته باشد.

دوما در خصوص نفس رفراندم نیز باید ایشان را به مقررات حقوق بین الملل در این زمینه ارجاع داد. در اعلامیه «اصول حقوق بین المللی مربوط به روابط دوستانه و همکاری میان کشورها بر اساس منشور ملل متحد – مصوب 1970»آمده است:

هیچ یک از پاراگراف های فوق مشوق تجزیه و یا خدشه دار کردن جزیی یا کلی تمامیت ارضی و یا وحدت سیاسی دول حاکم و مستقل که براساس اصول حقوق برابر و حق تعیین سرنوشت مردمان خود عمل می کند ... نمی باشد و چنین دلالتی نیز ندارد».

همین طور کمیسیون داوری بادینتر نیز در خصوص سوال کشورها در خصوص اعمال حق تعیین سرنوشت از سوی اقلیت های قومی اعلام می دارد:

«در هیچ اوضاع و احوالی،حق تعیین سرنوشت نمی تواند اصل گزند ناپذیری مرزهای کشورهارا دگرگون سازد؛ مگر آن که توافقی در این باره میان دولت های مربوط انجام گرفته باشد».[3]

گذشته از غیرمتعارف و غیر حقوقی بودن پیشنهاد این نماینده سنای امریکا، نگارنده مایل بود تادینارورباکر می توانست به این سوال پاسخ دهد که نظر وی و دولت امریکا در خصوص برگزاری رفرندام در ایالات جنوبی این کشور و الحاق ایالت های لاتین زبان امریکا به مکزیک چیست؟ آیا بر اساس منطق خود ایشان، شهروندان امریکایی لاتین تبار که اکنون نسل ها است در امریکا زندگی می کنند حق ندارند به همزبان های خود در جنوب بپیوندند؟ انتظار می رود،دینارورباکر بتواند با توجه به اصل تساوی دولت ها در این خصوص اظهار نظر نماید.

قطعا غیر منطقی بودن چنین پیشنهادهایی مورد تایید دولت و کنگره امریکا نیز هست. ولی گذشته از احساسات ناسیونالیستی و ایران دوستانه ای که در میان مردم آذربایجان سراغ داریم، پیشنهادهای کودکانه و ژورنالیستی در خصوص برگزاری رفراندم برای احراز تمامیت ارضی تنها از سوی افراد فاقد آگاهی سیاسی مطرح می شود. هنگامی که چنین جملاتی از سوی یک سیاستمدار امریکایی مطرح می شود، بر قوت برخی فرضیه ها در خصوص سطح دانش سیاسی آن ها افزوده می شود. حتی در فرض برگزاری چنین رفراندمی آن هم صرفا در یک منطقه از کشور(که دستکم بر اساس رای دیوان عالی کانادا در 1998 در خصوص قضیه کبک غیر نافذ است)، از آن جا که قانون اساسی ایران تمامیت ارضی و استقلال کشور را خدشه ناپذیر می داند و از آن جا که نتیجه هیچ رفراندمی نمی تواند مغایر با قانون اساسی باشد، پیش شرط برگزاری چنین رفراندمی تغییر قانون اساسی جهت تغییر پاره ای از اصول مذکور آن (در سطح ملی) از طریق برگزاری رفراندم تغییر قانون اساسی ایران است.

 آقای رورباکر شاید شنیده باشند که در ایران برخی از امور مانند همه جهان به روال عادی پیش نمی رود و مملکت گاه به صورت معجزه آسا مدیریت می شود، اما مسئله حیثیت و شرف ملی در این جغرافیا به شانس و معجزه محول نمی شود که اگر این چنین بود این ملت، از پس قرن ها و سده ها و فراز و نشیب های بسیار، موجودیت ملی خود را از دست می داد.

به عنوان یک پژوهشگر و فعال آذربایجانی که در حوزه مسائل هویتی مشغول تحقیق است، باید بگویم که اظهارات دینا رورباکر در میان مردم ما چندان جدی گرفته نمی شود. اگر فعالان قومی نیز- که آمریکا سال ها است از آن ها حمایت مالی و مادی می کنند- دارای اندک بهره ای از هوش و ذکاوت باشند به راحتی می توانند در لابلای سطور نامه رورباکر، تلاش برای استفاده ابزاری از کارت مسائل قومی را  بینند. به هر حال بایستی حساب فعالان قومی از مردم آذربایجان تفکیک گردد. فعالان قومی دارای ماهیت فرقه ای اند و ذهنیت غریزی و غیر عقلانی آن ها با مردم عادی و کوچه و بازار فرسنگ ها فاصله دارد. سیاست مداران امریکایی و دولت امریکا می تواند انتخاب کند که به معنای واقعی دشمن ملت ایران باشد، ولی قطعا هزینه این دشمنی برای این دولت اندک نخواهد بود. ایران زمانی متحد امریکا بود و اکنون نیست، اما ایران آینده متحد هیچ کشوری نیست، بلکه متحد قبول می کند. به نظر می رسد برخی در امریکا مطالبی در خصوص نارضایتی ها و مشکلات سیاسی در ایران شنیده اند و تصور می کنند مردم ایران مانند عراق از سربازان امریکایی  استقبال خواهند کرد از این رو دست به محاسبات اشتباهی زده اند. ایران کشوری پنجاه ساله نیست و مردم ایران عبور تانک های امریکا از مرزها و خیابان ها را به نظاره نخواهند نشست. حمایت ایالات متحده از گروه های تروریست و تجزیه طلب در کردستان،خوزستان، بلوچستان و آذربایجان هر روز آَشکار تر می شود. این اقدامات مغایر ارزش های حقوق بشر،مقررات حقوق بین الملل و قوانین داخلی امریکا است. توجه به این جزییات تاریخی و سیاسی به سیاستمداران امریکایی کمک خواهد کرد تا بتوانند درک بهتری از مسائل ایران داشته باشند. پروژه تغییر جغرافیای سیاسی منطقه چه آن دوره که برنادر لئویس آن را تئوریزه می کرد چه بر اساس طرح خاورمیانه بزرگ، از طرف مردم ایران با نفرت فزاینده علیه امریکا و بدبینی بیشتر همراه خواهد شد. تاریخ نشان داده است که قومیت گرایی در ایران نمی تواند در سطح کلان به خودی خود دارای وزن و اعتباری باشد. بر اساس تجربه های متعدد تاریخی نخستین واکنش منفی در برابر چنین مسائلی از سوی خود آذربایجانی ها مطرح خواهد شد. اکنون که ایالات متحده جانشین شوروی در خصوص به راه انداختن اختلاف های قومی شده است، بد نیست پیش از درآمدن به این کسوت و پوشیدن این جبه، تجربه تاریخی کردستان و آذربایجان در 1324-1325 را مطالعه کند. از میان انبوه شهرهای کردنشین و ایلات و طوایف کرد در ایران هیچ گروهی از قاضی محمد حمایت جدی به عمل نیاورد. قاضی محمد در مهاباد که یکی از کوچک ترین شهرهای منطقه است اعلام جمهوری کرد بدون آن که بتواند حمایت کرمانشاه،سنندج،یاسوج و... را جلب نماید. جمهوری چهل کیلومتری وی حتی پیش از خروج نیروهای روس و با تسلیم قاضی به ارتش پایان یافت. در تبریز پس از خروج نیروهای روس و اعزام ارتش ملی ایران به آذربایجان پیشه وری حتی یک لحظه در خصوص فرار از کشور پناه به شوروی تردید نکرد. رفتاری که مردم آذربایجان با بقایا و فدائیان فرقه دموکرات کردند به قدری تند و خشونت آمیز بود که تا سال ها از خاطره ها فراموش نشد. پس از آن حزب توده پایگاه خود را در سراسر آذربایجان از دست داد به نحوی که حتی در دوران ملی شدن صنعت نفت نیز اقبالی به این حزب در آذربایجان دیده نشد.

امریکایی که به قولی یکی از نویسندگان و روزنامه نگاران بر سر نقشه ایستاده اند و رنگ ها را پس و پیش می کنند و زبان را جای همه چیز می گذارند، می توانند درس های بزرگی از همین تاریخچه یکساله فرقه دموکرات و میراث استالین بیاموزند.

---

[1]- نگارنده گزارشی جامع از این اسناد در دست انتشار دارد که احتمالا در شماره آتی کتاب ماه تاریخ منتشر خواهد شد.

[2]- در این خصوص مراجعه شود به کتاب کُردها و فرقه دموکرات آذربایجان گزارشهایی ازکنسولگری امریکا در تبریز – دی 1323- اسفند 1325 ، ترجمه کاوه بیات.

[3]- در خصوص مسئله اقلیت و حق تعیین سرنوشت مراجعه شود به کتاب اقلیت ها و حقوق بین الملل،دکتر ستار عزیزی

 ______________________

Wooden Leg of US Interventions in Middle East Region

The US State Department recently announced that a member of the US Congress had written a letter to the Department asking for the secession of Iran’s Azarbaijan region and its subsequent annexation to Iran’s northwestern neighbor, the Republic of Azerbaijan. News outlets have reported that the Californian Congressman Dana Rohrabacher had sent the letter to the US Secretary of State Hillary Clinton about a month ago, asking for Washington to support the drive for the secession of Iran’s Azerbaijan province followed by its annexation to the Republic of Azerbaijan. The US lawmaker had also brought as example the recent remarks made by Azerbaijani parliament member, Siavash Norouzov, who noted about eight months ago that almost 16 million Azeri people live in northwest Iran and they should become part of the Azerbaijani Republic. The congressman has urged in his letter to Clinton that a referendum should be held on the secession of Iran’s eastern and western Azerbaijan provinces. After the US State Department confirmed the receipt of the letter, Rohrabacher stated that his letter did not mean that the United States should necessarily support secession of a region from one country and its integration into another country, but he believed that a referendum should be held in order to make sure whether secession is what the people of Azerbaijan provinces are looking for. The American politician has said in the last paragraph of his letter that he believes by supporting secessionist tendencies in Iran’s Azerbaijan region, the United States would be able to deal a heavier blow to Iran than through a possible military attack on the country’s nuclear energy facilities. In his letter, he described Iran as the “common enemy” of the United States and the Zionist regime of Israel while hailing military cooperation between Israel and Republic of Azerbaijan and asking Washington to throw its weight behind such cooperation. Salar Seifoddini, an Azerbaijani researcher and political activist, who is working on issues related to national identity of countries, has reflected on this issue in the following article.

“All States shall observe faithfully and strictly the provisions of the Charter of the United Nations, the Universal Declaration of Human Rights and the present Declaration on the basis of equality, non-interference in the internal affairs of all States, and respect for the sovereign rights of all peoples and their territorial integrity.”

Paragraph 7 of the Declaration on the Granting of Independence to Colonial Countries and Peoples approved by the United Nations General Assembly on 14 December 1960.

There is a classic and regular formula in the world for launching ethnic campaigns. First of all, a “linguist or historian” discovers or creates a linguistic group in a special region of the world. Then a “journalist” applies that linguistic concept in a way which would suit that ethnic group. Finally, a “politician” talks about a single nationality based on a single language which should attain independence.

Many years after the collapse of the Soviet Union, the genie of the ethnic movements and campaigns is once more out of the bottle. The entire Caucasus, the Central Asia and the Eastern Europe have already experienced bloody demarcations along ethnic borders following the disintegration of the Soviet Union.

Such mobilization of ethnic forces and political groupings took place for the last time in the late 20th century. What is currently known as the issue of nationalities, is the product of that period and the result of the exploitation of that capacity by Marxist - Leninist groups. In this sense, nationalities were considered nothing but small nations or potential nations which were ready to turn into a full-fledged nation if they could have formed their special national state. This is one of the most common meanings of nationality in the world of politics, though not in strictly legal terms.

Following the World War I, Iran was not excluded from such divisive efforts. Bolsheviks discovered a lot of nationalities in Iran. As if, they supposed that due to inadequate development of their national understanding, those ethnic groups had not been previously aware of their own existence and were wrong to believe that they belonged to the Iranian nation! From the viewpoint of Bolsheviks, the enlightenment of such people should have been done by communists and socialist forces. In this way, Iran was divided into different nationalities. Today, ethnic activists in entire Iran have forgotten about this backdrop and are not aware of how the term “nationalities” came into being. (Of course, such a naïve and populist understanding of the concepts of sociology and politics could have no other outcome.) As a result, by taking nationality as synonymous to nation, they usually use the phrase “Iranian nations.” Throughout the contemporary history of Iran, Iranian nationalities and masses have been among special terms frequently used by the leftist political activists, both in their articles, and in their theoretical education papers which were in common use in that time.

It was for this reason that the first generation of ethnic activists in Iran (following the collapse of the Soviet Union) came from the former communist elements. The communists, who had been well taught in theoretical areas, were capable of attracting certain parts of the political forces by taking advantage of a mixture of marginal socialist and nationalistic discourses. Pan-Azerism is different from pan-Turkism in that it is a mixture of marginal (ethnic) nationalistic and socialist tendencies. In real sense, however, pan-Turkism is closely related to capitalism and at loggerheads with both communism and socialism. During the 1960s and 1970s, almost all ethnic activists were concentrated in southwestern parts of the country and were former communists who considered themselves, one way or another, as followers of Ja'far Pishevari (leader of the secessionist Azarbaijan Democrat Party). During later years, globalization and development of communications left their mark on ethnic campaigns and also caused them to gradually distance from the leftist discourse. However, the theoretical legacy which was carried by the former generation had been transferred to new ethnic activists again.

A large part of the components of the ethnic discourse is common throughout the world. All of its proponents believe that they represent an oppressed nation whose land has been occupied and is thus made subject to a new form of colonialism. The same keywords are repeated everywhere from Spain to Turkish Kurdistan and from Iran’s Khuzestan to Azarbaijan and Chechnya; they include: national oppression, the right to self-determination, colonized nation, chauvinism and so forth.

At present, there are tens of ethnic movements in the world; in Britain, in France, in Spain, in Canada, in Russia and in tens of other Asian and African countries. The governments, at least apparently, have never openly supported such movements unless in case of a fundamental violation of human rights. Behind closed doors and among strategists and policymakers, however, the situation is quite different. Here, there is no room for rights and democracy. What is important in reality is the national interests of their countries.

Although such issues as identity, human rights and respect for the rights of minorities, are per se important, in the minds of the Western strategists they can be only a cover for efforts aimed at dividing ethnic groups or creating crises in other regions.

A close look at the geographical coordinates which characterize secessionist ethnic movements will prove that only those movements are supported which may have special benefits for influential and powerful countries. For example, the ethnic movement of the people of Chechnya has not attracted the attention of the West neither in the media sphere, nor in political terms. The West and Russia have apparently reached an agreement to exclude Moscow from this general rule, of course, for the time being. As a result, despite a civil and bloody war, the support accorded to the secessionist movement of Chechnya has not been remarkable.

A small ethnic group called “Adjar” lives in West Caucasus which from time to time raises Cain about the situation of Adjara (aka Adjaristan), and national rights of its people. The Adjar minority lives in the vicinity of Batumi in Georgia. Although the coastal area of Batumi is a famous tourist resort and a destination for many Iranians, almost no passenger or onlooker has ever sensed the presence of an ethnic problem in Batumi.

Almost no country supports the “issue of Adjara.” Nobody is willing to pose a threat to the interests of big investors who have brought a lot of money to this tourist resort which is a major moneymaker region of Georgia. Nobody cares about ethnic crises and gaps between the Chinese and Malayans in Malaysia unless they pose a threat to security of foreign investment in that country. Therefore, Western media basically don’t pay any attention to such issues. The ethnic issue pertaining to the French Corsica Island has been likewise ignored by international community even if the islanders had seen frequent upswings in violence and terrorism in the past years, which have at times culminated in the assassination of a minister and a governor. Expediencies and reasons are different in every region. Some regions lack strategic importance while others are satellites of another powerful and influential state.

·         Which Ethnic Movements Are Actually Supported?

Undoubtedly, every remarkable ethnic movement in the Middle East should be of import to strategists. For example, the Kurdish region in the north of Iraq enjoys both geopolitical and hydro-political significance. The crisis of water will be among the most serious crises of the future world and in addition to its rich oil reserves this region abounds with water resources as well. The littoral rim of the seas, both the Caspian Sea in north and the Persian Gulf in south Iran, are also of great import. New and small countries come into existence in oil-rich regions or on the rim of seas and along maritime passages. A careful glance at geographical regions which are coveted by secessionist groups and organizations, or designed by strategists will reveal that new ethnic demarcations among these regions, every one of which can be potentially a country, are worked out in such a way as to deprive them of major sources of political power, including population, mineral and energy resources, access to free waters and similar instances. Every one of these regions is designed in such a way as to have only one of these resources. For example, the imaginary country of the Iraqi Kurdistan has rich oil resources, but suffers from a vulnerable geographical position. Imaginary Baluchistan country (in Pakistan) has access to free waters but is devoid of energy resources.

In the meantime, the northwestern parts of Iran have gained increased importance. The northwestern part of Iran (Azerbaijan region) neighbors five important countries and regions: Turkey, Armenia, the Republic of Azerbaijan, Nakhichevan, and Karabakh autonomous region. The Republic of Azerbaijan lacks land border with Nakhichevan. If Iran blocks the passage of Azeri trucks to the enclave, the situation in both regions will become quite unstable. A region neighboring three important countries and two critical and sensitive regions is usually of high importance in strategic equations. The government running such a region will have the initiative. However, if that government is nascent, newly established and devoid of adequate managerial experience, it would certainly need assistance and consultation from other powers and even their direct intervention.

·         Oil, Energy, Proximity to and Control of Sea and other Strategic Areas

No movement can instigate human societies better than ethnic movements due to their irrational, spontaneous, and instinctual characteristics. If a nation-state is located in the Middle East, it has to sleep the nights with one eye open because while the racism which is embedded in the European societies and the United States is not considered a violation of human rights, apprehension of a few armed terrorists affiliated to ethnic groups while carrying bombs to kill people will provide suitable fodder for the Western media. If a few al-Qaeda or Taliban terrorists cross the border into Iran, a phenomenon which cannot be controlled due to the country’s long borders, it is construed as Iran’s support for terrorism, but if such terrorist parties as Mujahedeen Khalq Organization, Khalq al-Ahwaz (Ahwaz People’s Party), and the so-called Democratic Movement of Ahwaz open offices in Britain and Canada and operate armed groups in those countries, it will not be considered support for terrorism by those countries!

Many news websites affiliated with or supporting the so-called al-Ahwaz movement have proudly uploaded video clips depicting terrorist bomb attacks in Iran’s Khuzestan province. Most people behind such incidents live in Britain and Canada and take part in official meetings with lawmakers and other politicians in those countries. The question is “aren’t these groups covered by anti-terrorism laws of Britain, Canada, and the United States?”

Aren’t measures taken by the Persian BBC and the Voice of America, like inviting talk show guests who openly promote ethnic and racial hatred, and more interestingly, not inviting experts representing opposite viewpoints, clear violations of media and anti-terrorism laws of the United States and Britain?

Interestingly enough, when a project like the Greater Middle East or similar projects, which aim to change political and geographical specifications of a region by creating small countries, are drawn up, the human rights and international laws are easily forgotten.

The principle of non-interference in other countries’ internal affairs and unchangeable nature of political borders is among seven main principles of international law. However, the question is to what extent a US congressperson is familiar with international rules and regulations? I think whatever the answer, it is of no consequence. What Dana Rohrabacher has said last month, we have been seeing in practice for many years now. If once in the past, the former Soviet Union embarked on creating ethnic movements in many parts of the world including Iran under the apparent pretext of “the issue of nationality,” today, certain sections of the US government, including the US Defense Department, Pentagon, the Republican lobby, and sometimes the Democrat lobby, are following on the same path.

However, due to political and historical reasons, the United States is the last government which can make such inroads into the issue of Iranian minorities and ethnicities, in particular. The political reason can be found in developments which have taken place in recent years.

In 2007, the United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples was adopted by the United Nations General Assembly during its 62nd session in which a set of rights had been specified for the indigenous people, including the right to “autonomy.” Only three countries voted negative to this universal declaration which was one of the last legal steps taken in line with decolonization throughout the world. The United States and Canada topped the short list of opposing countries. Now, when a country avoids to recognize special rights of indigenous people who have been the original settlers of the United States (and whose population is quite limited and harmless), how it can talk such blatantly about secession in another country and in a different continent?

The historical evidence should be also sought as far back as the end of the World War II. When the Soviet Red Army occupied northern parts of Iran under the apparent cover of such nationalistic groups as Azerbaijan Democrat Party and Azerbaijan branch of Tudeh (Masses) Party, Moscow decided to separate Azerbaijan region from Iran. At that time, the US government took sides with Iran and this is considered an important historical experience for both countries.

The United Nations Security Council adopted its first resolution on the occupation of Iran. Meanwhile, the US government issued an ultimatum to the Soviet Union to withdraw its Red Army forces from Iran.

Dana Rohrabacher should know better about the approach taken by the United States’ government to the crisis in Iran’s Azarbaijan region (in 1945-46). The representatives of the US government at that time, especially the US consulates in Tabriz and Tehran, were actively trying to create a gap between Qazi Mohammad and Pishevari and they finally achieved that goal. Reports prepared by the British and US governments following withdrawal of the Red Army and liberation of Azarbaijan on December 11, prove that people of Azarbaijan have been happy with that development.

I propose to Mr. Rohrabacher and his advisors to have a look at the archives dating back to 1946, which include reports prepared by the assistant to the US consul in Tabriz, Gerald F. B. Doher, which he had sent to the US embassy in Iran. They can also refer to a report drawn up by the British military attaché in Iran which had traveled to Iran’s Azarbaijan region immediately after December 11, and had written a report on the situation in that region. This confidential report is dated January 15, 1947, No. 264, and had been sent by the then US ambassador to Tehran, to the US secretary of state. One of the most important paragraphs in that report is about the liberation of Azarbaijan and the situation after Pishevari fled that region.

He has written that between the collapse of Azarbaijan Democrat Party and the arrival of government forces on December 13, about 300 former supporters of Azarbaijan Democrat Party were killed by angry mobs. About 30 percent of them were Caucasians, that is, citizens of the former Soviet Union who lacked an Iranian birth certificate, he added. The report noted that no person had been killed after the arrival of the Iranian army to the region.

I do not expect a person like Rohrabacher to say anything more logical and of more legal substance about the situation in Azarbaijan than what he has already said about the referendum. However, he must be reminded of a few points. Firstly, to know about the opinion of Azarbaijan people there is no need to a referendum. If people of Azarbaijan aspired to get separated from Iran and be annexed to Caucasus, they would have shown that aspiration when their land was occupied by the Soviet Red Army. Undoubtedly, the fact that the people of Azarbaijan fought and killed the members of Pishevari’s Azarbaijan Democrat Party - affiliated to Moscow - which has been clearly reflected in the report prepared by the US State Department, can convey a very clear message to the US government and some of its supporters in Iran.

Secondly, as for the referendum, he should refer to the rules of international law in this regard. According to the Declaration on Principles of International Law Concerning Friendly Relations and Cooperation among States: “Nothing in the foregoing paragraphs shall be construed as authorizing or encouraging any action which would dismember or impair, totally or in part, the territorial integrity or political unity of sovereign and independent States conducting themselves in compliance with the principle of equal rights and self-determination of peoples as described above and thus possessed of a government representing the whole people belonging to the territory without distinction as to race, creed or color.”

Badinter Arbitration Committee has also announced in its opinion in response to a question posed by various countries about enforcing of the right to self-determination by ethnic minorities that under any circumstances the principle of self-determination does not include the right of a minority ethnic or national group to secede from a sovereign country and change its borders unless an agreement is reached between governments in question.

Apart from the fact that the US congressman’s proposal is both unconventional and non-legal, it would have been better for Dana Rohrabacher to answer one more question: What is his opinion and that of the US government about holding a referendum in southern states of the United States about their willingness to be annexed to Mexico? Aren’t US Latin American citizens who have been living in the United States for generations entitled to become one with their roots in the south according to his own logic? Dana Rohrabacher is expected to answer this question on the basis of the principle of equality of states.

There is no doubt that the US government and Congress will admit irrationality of such initiatives. However, apart from nationalistic sentiments and the love of Iran which is a common denominator among Azari people of Iran's Azarbaijan region, childish proposals about holding referendum on the territorial integrity of another country can be only put forth by people who lack adequate political information and awareness. However, when an American politician puts such a proposal forth, it only helps to uphold certain views about limited political vision of the American politicians. Even if such a referendum is held merely for a single region of a country, its result cannot be binding in view of a past decision by the Supreme Court of Canada in 1993 on the independence of Quebec. Meanwhile, since the Iranian Constitution does not allow for any harm to be done to the country’s territorial integrity and independence and because no referendum can be held in contravention to the Constitution, changing the Iranian Constitution in order to alter some of its articles (related to national issues) through a plebiscite is a necessary precondition for holding a referendum on the secession of Azarbaijan.

As a researcher and political activist from Azarbaijan who is active in identity-related issues, I must say that our people do not take Dana Rohrabacher’s remarks seriously. If ethnic activists, who have been taking advantage of the US financial and other material supports for years, were smart enough, they could read between the lines in Rohrabacher’s letter to see how he is trying to abuse ethnic issues as a trump card. Anyway, the Azarbaijani people are quite different from secessionist activists. Such activists work like special sects whose instinctual and irrational mentality is miles away from ordinary people on the streets. The American politicians and government can choose to be true enemies of the Iranian nation, but the overall expenses of that animosity for their government will be quite high. It seems that some people in the United States have heard something about Iranian people’s discontent with certain issues as well as some political problems, and believe that the Iranian people will welcome the US soldiers as the Iraqi people did. This has caused them to make drastic mistakes in their calculations. Iran is not a 50-year-old country and the people of Iran will not just sit there and watch the American tanks cross their borders and move along their streets. Washington’s support for terrorist and secessionist groups in Kordestan, Khuzestan, Baluchestan, and Azarbaijan becomes more evident every day. Such measures are at loggerheads with the values embedded in human rights, the rules of international law, as well as domestic laws of the United States. Attention to these historical and political details will help the US politicians to have a better understanding of Iran's issues. The geopolitical change project, either in the way that it was offered and theorized by Bernard Lewis, or in accordance with the Greater Middle East plan, will be met with increasing hatred of the Iranian nation toward the United States and escalation of distrust on the Iranian side. History has proven that ethnic tendencies in Iran cannot gain too much weight on a large scale as they lack enough credit among the ordinary people and elites alike. Based on many historical experiences, the people of Azarbaijan are the first to show a negative reaction to such initiatives. Now that the United States is treading the path of the former Soviet Union in fanning the flames of ethnic differences, it would be better for politicians in the White House to first look at the historical experience of Iranian Kordestan and Azarbaijan provinces in the period between 1945 and 1946. Out of so many Kurdish cities, tribes and clans, which live in Iran, none of them supported the secessionist ideas of Qazi Mohammad seriously. Qazi Mohammad proclaimed a Kurdish republic in the town of Mahabad, which is one of the smallest towns in Iran's Kordestan region, while failing to attract support from such major Kurdish cities as Kermanshah, Sanandaj, and Yasouj. His self-proclaimed republic of only 42 square kilometers ended even before the withdrawal of the Soviet forces from Azarbaijan and Qazi was forced to surrender to the national army. After the Russian forces left Tabriz and Iran's national army sent its forces to Azarbaijan, Pishevari did not hesitate even a  moment before he decided to flee to the Soviet Union. The treatment of the remnants of Azarbaijan Democrat Party by local people was so harsh and violent that it was not forgotten for many years to come. It was after that incident that Tudeh Party of Iran lost all its bases across Iran's Azarbaijan province, and even during the period of oil nationalization in Iran it could not gain the past strength.

The American politicians – who as put by an author and journalist, are standing in front of the world map, shifting its colors by taking language as the main standard – can learn great lessons from the short one-year history of Azarbaijan Democrat Party and the legacy of Stalin.